ഭാരതീയ പാരമ്പര്യത്തില്‍ മനുഷ്യജീവിതത്തെ നാല് ആശ്രമങ്ങളായി തരംതിരിച്ചിട്ടുണ്ട്. മനുഷ്യന്റെ സാധാരണ ആയുസ്സ് നൂറുവര്‍ഷമാണെന്ന് വേദങ്ങള്‍ പറയുന്നു. എന്നുവച്ചാല്‍ ജീവിതം ക്രമമനുസരിച്ച് രൂപപ്പെടുത്തിയാല്‍ നൂറുവര്‍ഷം വരെ സുഖമായി ആസ്വദിച്ചുജീവിക്കാം എന്നര്‍ഥം. അതിനായുള്ള ജീവിതക്രമമാണു നാല് ആശ്രമങ്ങള്‍. സമൂഹം നിലനില്‍ക്കുന്നതിനുള്ള ആചാരക്രമങ്ങളായാണ് ഇവയെ ചിട്ടപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. ജീവിതകാലം മുഴുവന്‍ പാലിക്കേണ്ടവ ആയതിനാല്‍ ഇവയെ ആശ്രമങ്ങള്‍ എന്നുപറയുന്നു.. ജീവിതത്തെ നാലുഭാഗങ്ങളാക്കി ഭാഗിക്കുകയും അവയിലോരോന്നിനെയും ഓരോ ആശ്രമമെന്നും പറയുന്നു. ബ്രഹ്മചര്യം, ഗൃഹസ്ഥം, വാനപ്രസ്ഥം, സന്ന്യാസം എന്നിവയാണ് നാല് ആശ്രമങ്ങള്‍.
ആദ്യത്തെ ബ്രഹ്മചര്യത്തെ വിശദമാക്കുന്നത് ഇങ്ങനെയാണ്. ബ്രഹ്മമെന്നാല്‍ ഈശ്വരന്‍, വേദം എന്നര്‍ഥം. ചര്യം എന്നാല്‍ നടപ്പ് എന്നാണര്‍ത്ഥം. ഈശ്വരനെ ഓര്‍ത്തുകൊണ്ട് അറിവില്‍ നടക്കുക എന്നാതാണു ബ്രഹ്മചര്യം കൊണ്ടര്‍ഥമാക്കുന്നത്. ഈ സമയത്ത് അറിവുനേടുക എന്ന ചിന്ത മാത്രമേ കുട്ടികള്‍ക്കുണ്ടാകാവൂ. ആണ്‍കുട്ടികള്‍ ഇരുപത്തഞ്ചോ മുപ്പതോ വയസ്സുവരെ ബ്രഹ്മചര്യം അനുഷ്ഠിക്കണം. പെണ്‍കുട്ടികളാവട്ടെ പതിനെട്ടോ ഇരുപതോ വയസ്സുവരെ അത് അനുഷ്ഠിക്കണമെന്നാണ് വിധി. ശരീരശക്തി, മനഃശക്തി, ആത്മശക്തി തുടങ്ങിയവ ഇക്കാലത്ത് വര്‍ധിപ്പിക്കണം. മനുഷ്യന്റെ ഭാവി കരുപ്പിടിപ്പിക്കുന്നത് ഈ കാലത്താണ്. ഈ സമയത്ത് ജീവിതത്തിന് അടുക്കും ചിട്ടയുമുണ്ടായാല്‍ സ്വാഭാവികമായും ജീവിതത്തെ അഭിമുഖീകരിക്കാനുള്ള കഴിവുണ്ടാകും. ഇങ്ങനെ ജീവിതത്തെ അഭിമുഖീകരിക്കാനുള്ള കഴിവുകള്‍ രൂപപ്പെടുത്തുന്ന ജീവിതക്രമമാണ് ബ്രഹ്മചര്യാശ്രമം. സൂര്യോദയത്തിന് മുന്‍പ് ബ്രഹ്മചാരി ഉണരണം. ഇങ്ങനെ ബ്രഹ്മചാരി ഉണരുന്ന സമയമാണ് ബ്രാഹ്മമുഹൂര്‍ത്തം. പ്രഭാത കര്‍മ്മങ്ങള്‍ക്കു ശേഷം മുഖം, കൈകാലുകള്‍ എന്നിവ കഴുകി ഭാഗ്യസൂക്തം എന്ന വേദമന്ത്രം ചൊല്ലണം. വ്യായാമം, കുളി സന്ധ്യാവന്ദനം, ഹോമം എന്നിവയും ചെയ്യണം. രണ്ട് സന്ധ്യകളുണ്ട്. രാവിലത്തെ സന്ധ്യയും വൈകീട്ടത്തെ സന്ധ്യയും. ഇവയെല്ലാം കഴിഞ്ഞ് സാത്വികമായ ഭക്ഷണം കഴിക്കണം. സസ്യാഹാരം ശീലിക്കുകയും വേണം. എരിവും പുളിയും മസാലകളും അധികമുള്ള ഭക്ഷണം ഒഴിവാക്കണം. ഗുരുക്കന്‍മാരുടേയും മുതിര്‍ന്നവരുടേയും നിര്‍ദ്ദേശങ്ങള്‍ പാലിക്കണം. ലളിത ജീവിതം ശീലിക്കണം, വെറുപ്പ്, ക്രോധം, അത്യാഗ്രഹം, ഭയം, ദുഃഖം എന്നിവയെല്ലാം ഉപേക്ഷിക്കണം. സഹോദരതുല്യരായി ഏവരെയും കാണണം. കാമം അടക്കണം. ഈ ശീലങ്ങള്‍ അനുഷ്ഠിക്കുമ്പോള്‍ ശരീരത്തിനും മനസ്സിനും ആത്മാവിനും ശാന്തിയും ശക്തിയും ലഭിക്കുന്നു.
ഗൃഹസ്ഥാശ്രമത്തിലേക്കു കടക്കുമ്പോള്‍ കുടുംബത്തെ സൃഷ്ടിക്കുക എന്നതാണ് അര്‍ഥമാക്കുക. മര്യാദ, നിയമം, സംയമനം എന്നിവയോടെ ജീവിക്കുക. ഇവിടെ ഭാര്യയും ഭര്‍ത്താവുമുണ്ടാകും. ഒരേ ശരീരത്തിന്റെ രണ്ടുഭാഗങ്ങളായി പരസ്പരം കരുതി ജീവിക്കണം. സന്താനങ്ങള്‍ക്കു വിദ്യാഭ്യാസം നല്‍കണം. അവരെ സദാചാരികളും പരോപകാരികളും, ദയയുള്ളവരുമായി അവരെ മാറ്റണം. നല്ല തലമുറയെ വാര്‍ത്തെടുക്കുന്ന ആശ്രമമാണിത്.
വീടുമായി ബന്ധമില്ലാത്തത് എന്നുമാത്രമേ വാനപ്രസ്ഥാശ്രമം എന്നതുകൊണ്ട് അര്‍ത്ഥമാക്കുന്നുള്ളൂ. വീട്ടുകാര്യങ്ങളില്‍നിന്നു വിട്ട് സമൂഹകാര്യങ്ങള്‍ക്കായി ജീവിതം ചെലവഴിക്കുന്ന ഏര്‍പ്പാടാണ് വാനപ്രസ്ഥാശ്രമം. ഗൃഹസ്ഥാശ്രമത്തിലെ തിരക്കുകളില്‍ നിന്നെല്ലാം വിട്ട് സാമൂഹിക പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ക്കിറങ്ങുന്നവര്‍ ഈ ആശ്രമികളാണ്. മക്കള്‍ കുടുംബം നോക്കാന്‍ പ്രാപ്തരായാല്‍ ഈ ആശ്രമം സ്വീകരിക്കുകയാണ് ഉചിതം.
ഒടുവിലത്തേതാണു സന്ന്യാസം. എല്ലാ ദുഷ്പ്രവര്‍ത്തികളെയും ത്യജിച്ചവനാണ് സന്യാസി. ധനം, കീര്‍ത്തി, കുട്ടികള്‍ എന്നിങ്ങനെ ഒന്നും ആഗ്രഹിക്കാത്ത, ഈശ്വരനില്‍ സ്വയം സമര്‍പ്പിച്ചവനാണു സന്ന്യാസി. ഭയമില്ലാതെ എല്ലായിടത്തും നന്മകള്‍ പറഞ്ഞുകൊടുക്കാന്‍ എത്തിച്ചേരുക എന്നതാണു സന്യാസിയുടെ കര്‍ത്തവ്യം. സ്‌നേഹമായിരിക്കണം മുഖമുദ്ര. അധര്‍മ്മം കണ്ടാല്‍ എതിര്‍ക്കണം. ഇവരാണ് സമൂഹത്തില്‍ ന്യായവും സ്‌നേഹവും ധര്‍മ്മവും വിതരണം ചെയ്യുന്നത്.
ഈ ക്രമത്തിലുള്ള ജീവിതപദ്ധതിയാണ് ആശ്രമധര്‍മ്മങ്ങള്‍ എന്നറിയപ്പെടുന്നത്. ഈ പദ്ധതി അനുവര്‍ത്തിക്കുക വഴി മെച്ചപ്പെട്ട ജീവിതം സാധ്യമാകുന്നതിനൊപ്പം മോക്ഷപദവും പ്രാപ്തമാകുമെന്നാണ് വേദങ്ങള്‍ പറയുന്നത്.
